contact op te nemen met uw vertrouwde adviseur, bij voorkeur via telefoon of beveiligde e-mail, of vooraf een afspraak te maken voor een gesprek.
Zo gebruiken we momenteel zoveel mogelijk de telefoon en onze beveiligde digitale kanalen. Indien u een persoonlijk onderhoud met uw adviseur wenst, raden we u aan vooraf een afspraak te maken.
Philippe Depoorter van Banque de Luxembourg belicht de menselijke aspecten van nalatenschappen in een artikel van Muriel Michel dat verschenen is in de Belgische krant L'Echo.
Je ouders leiden een comfortabel leven, hebben een eigen huis, flink wat spaargeld en misschien zelfs een buitenverblijf. Successieplanning is echter nog niet ter sprake gekomen. Hoewel je er niet echt van wakker ligt, zou je er hen toch graag een en ander over willen vragen. Maar hoe pak je dat aan? Wanneer is een goed moment? Er bestaat geen simpel antwoord op die vragen.
Acht op de tien Belgen hebben hun nalatenschap nog niet geregeld. Bovendien hechten niet alle families evenveel belang aan het thema of hebben ze niet de openheid om erover te praten. Je nalatenschap regelen en eventueel bepaalde goederen bij leven schenken, zijn een complexe aangelegenheid. Het is een moment om stil te staan bij de gevolgen van je overlijden voor je echtgenoot, je kinderen en eventueel zelfs voor je bedrijf. Een open gesprek is ook een goede gelegenheid om je laatste wensen ter sprake te brengen, zoals crematie, orgaandonatie enz. Er komt heel wat bij kijken en een goede voorbereiding is belangrijk. "De erflater wordt geconfronteerd met zijn sterfelijkheid. Hij moet de balans opmaken en een evenwicht vinden tussen gelijkheid en billijkheid", zegt Philippe Depoorter, die lid is van het directiecomité van Banque de Luxembourg en families begeleidt in het kader van vermogensoverdrachten.
Philippe Depoorter wijst nog op een ander probleem, namelijk dat de begunstigden de zaken soms helemaal anders bekijken dan de erflater. Er moet dus rekening gehouden worden met de gerechtvaardigde wensen van zowel erflater als erfgenamen, die een heel andere kijk op de situatie kunnen hebben. "De overdracht van een vermogen creëert ook een schuld en een loyaliteitsplicht voor de begunstigde. De onvermijdelijke vraag is dan: hoe ga ik daarmee om?" Philippe Depoorter geeft daarvoor een tip: "Een goed testament wordt in overleg opgesteld door de erflater en de erfgenamen." Alle betrokkenen moeten op hun eigen manier kunnen omgaan met de schenking en de erfenis en er zeker van zijn dat de anderen hun visie aanvaarden of op zijn minst begrijpen.
Financieel vermogen, identiteit en symboliek
Het thema moet dus op de een of andere manier worden aangesneden. Alle experts zijn het erover eens: het zijn de ouders die het initiatief moeten nemen. Maar die doen dat niet altijd ... "Ik ben van mening dat ouders tot op de laatste dag met hun geld moeten kunnen doen wat ze willen, zelfs al verspillen ze het volledige vermogen. Dat is hun goed recht. Maar het is een delicate aangelegenheid. We mogen niets zomaar verwachten of hen onder druk zetten om het thema te bespreken", zegt notaris Gaétan Bleeckx.
"Het is voor kinderen bijzonder moeilijk om geld te vragen aan hun ouders. Het zijn de ouders die moeten inspelen op eventuele behoeften", benadrukt Philippe Depoorter, "en daarbij is het essentieel dat alle kinderen evenveel informatie krijgen." Een vermogensoverdracht raakt namelijk drie dimensies: een financiële, een symbolische en een identiteitsdimensie. "Een familie is een systeem waarin wij bestaan in relatie tot anderen, en die relatie hangt af van wat wij betekenen voor de anderen." Het is dan ook nutteloos om te streven naar een perfecte gelijkheid, want die bestaat niet. "Maar het is wel de taak van de ouders om erover te waken dat iedereen billijk behandeld wordt en daarover te communiceren." Als de mogelijkheden niet worden voorgelegd of toegelicht en de kinderen een bepaalde mogelijkheid opgelegd krijgen of pas na het overlijden vaststellen wat de ouders beslist hebben, zullen zij automatisch redeneren vanuit bepaalde (al dan niet correcte) ideeën en onbewust aan het rekenen gaan. Wat betekende ik voor hen, nu ze me dit gegeven hebben in plaats van dat? Dergelijke negatieve reacties kunnen vermeden worden door samen op voorhand over de nalatenschap te praten.
Alleen door een goede communicatie kan men er zeker van zijn dat alle leden van de familie begrijpen waarom bepaalde beslissingen genomen worden. Alle scenario's kunnen op tafel gelegd worden. In sommige gevallen is de situatie complexer en moet bijvoorbeeld ook gesproken kunnen worden over aangetrouwde familie en het eventuele wantrouwen daartegenover. "De erflater heeft het recht om daaromtrent regels te bepalen. Het belangrijkste is dat iedereen op de hoogte is van die regels, dat ze duidelijk zijn en dat ze uitgelegd worden. Al zullen ze misschien niet meteen door iedereen aanvaard of goedgekeurd worden", gaat Philippe Depoorter verder.
"Het is van het grootste belang de ervaringen en gevoelens van iedereen te respecteren", bevestigt vakgenoot Olivier Neyrinck. "Iemand die er nog niet klaar voor is om te schenken en afstand te doen van zijn bezittingen, mag niet onder druk gezet worden. Kinderen die hun ouders in het nauw drijven, doen meer kwaad dan goed." Soms vrezen ouders dat het familievermogen in gevaar is. "De notaris kan in dat geval uitleggen dat er ook kan worden gegeven zonder volledig afstand te doen van zijn bezit. Er kunnen veiligheden ingebouwd worden, zoals bij een schenking met last, met vruchtgebruik of met rente."
Materieel en immaterieel vermogen
Philippe Depoorter maakt een onderscheid tussen het materiële en het immateriële vermogen (familiegeschiedenis, waarden, netwerken, knowhow, reputatie): "Het immateriële vermogen is een geheel van zaken waar niet zomaar een waarde op kan worden gekleefd, maar die essentieel zijn voor de opbouw van een materieel vermogen. Terwijl de overdracht van het immateriële vermogen doorgaans vlot gaat en gewenst is omdat het een gevoel van verbondenheid creëert, hangt een zware connotatie vast aan het materiële vermogen, waardoor de overdracht daarvan heel wat gevoeliger ligt."
We proberen dus te vermijden dat een nalatenschap gereduceerd wordt tot een hoop geld die op tafel gelegd wordt. Daarom is de immateriële dimensie ook zo belangrijk. Die zorgt er namelijk voor dat de erfgenamen voeling houden met de ingesteldheid en de morele waarden van hun ouders en dat ze deze in het kader van een project levendig houden. "In welgestelde families kunnen de erfgenamen bijvoorbeeld beslissen om samen een fonds of trust op te zetten ter ondersteuning van een onderneming, een levenswerk enz. Het overleg daarover creëert en versterkt de familiebanden", zegt de verantwoordelijke van Banque de Luxembourg.
Huis, auto en spaargeld
"Voor de grote meerderheid van de mensen bestaat het familievermogen uit het huis, de auto en wat spaargeld, en dat is het", zegt notaris Gaétan Bleeckx. Hoewel een uitgebreide successieplanning op het eerste gezicht niet nodig lijkt omdat alles zo eenvoudig is, moet het vermogen niettemin billijk verdeeld worden. Er moet dus verder gekeken worden dan alleen maar de technische rekensom en de erfenisrechten. Later blijkt soms dat wensen genegeerd werden, terwijl een eenvoudige regeling iedereen tevreden had kunnen stellen. Maar ook hier lopen we in rondjes. Hoe kunnen we dat vermijden als het thema niet tijdig ter sprake wordt gebracht?
"Een uitstekend moment om het thema op tafel te leggen is vaak de verkoop van de villa van de familie, die te groot geworden is voor de ouders, die naar een appartement willen verhuizen. In het ideale geval wordt de nieuwe eigendom dan opgesplitst: de ouders kopen het vruchtgebruik en de kinderen de naakte eigendom met geld dat de ouders hen vooraf bij notariële akte hebben geschonken. De schenkingsrechten op dat geld bedragen 3%. Wanneer de ouders 70 of 75 jaar oud zijn, hebben zij er doorgaans belang bij om de belastingen op hun vermogen tot een minimum te beperken. Door de verhuizing naar een appartement op die manier aan te pakken, is de nalatenschap al grotendeels geregeld", zegt de notaris.
Uw bankier als klokkenluider
"Banken dragen vaak ook bij tot successieplanning", voegt hij toe. "Een bankier heeft het voordeel dat hij op de hoogte is van de volledige financiële situatie van zijn cliënten en zal doorgaans contact met hen opnemen om hen een fiscaal aantrekkelijke strategie voor te stellen wanneer hij vaststelt dat hun vermogen passief blijft, vooral vanaf een zekere leeftijd."