contact op te nemen met uw vertrouwde adviseur, bij voorkeur via telefoon of beveiligde e-mail, of vooraf een afspraak te maken voor een gesprek.
Zo gebruiken we momenteel zoveel mogelijk de telefoon en onze beveiligde digitale kanalen. Indien u een persoonlijk onderhoud met uw adviseur wenst, raden we u aan vooraf een afspraak te maken.
7 minDe sleutels voor een geslaagde overdracht
Ondernemingen, en in het bijzonder familiebedrijven, maken een belangrijk deel uit van de Luxemburgse economie. Omdat we ons in een overdrachtsfase bevinden tussen de babyboomers en de volgende generatie, komt een groot deel van die ondernemingen tegen 2030 in andere handen terecht.
De fakkel van een onderneming doorgeven, is geen sinecure. Of het nu gaat om de overname van het familiebedrijf door de volgende generatie of om een mogelijke verkoop aan een externe partij, nauwgezette voorbereiding en vooral goede communicatie tussen alle betrokken partijen zijn cruciaal.
Bedrijfscontinuïteit: de eerste stap in de overdracht
Bedrijfscontinuïteit is cruciaal voor het voortbestaan van een onderneming, omdat die noodsituaties of ongevallen zo met een gerust hart tegemoet kan treden. Het vormt mogelijk ook de eerste fase in een geplande bedrijfsoverdracht. Een overdracht kadert in een middellange- tot langetermijnstrategie, terwijl een streven naar bedrijfscontinuïteit veeleer slaat op maatregelen om het voortbestaan van de onderneming op korte termijn te verzekeren. Door na te denken over bedrijfscontinuïteit kunnen ondernemers echter al enkele antwoorden vinden op de vragen die evengoed zullen rijzen in het kader van een overdracht. Anne Goedert, family practice adviser bij Banque de Luxembourg: "Samen met onze cliënten bekijken wij de bedrijfscontinuïteit vanuit twee invalshoeken: enerzijds is er de voorbereiding op de uitdagingen qua besluitvorming bij tijdelijke of permanente onbeschikbaarheid of overlijden van de bedrijfsleider of de eigenaar; anderzijds zijn er de vragen over de overdracht van de aandelen in geval van overlijden. Die twee factoren zijn nauw met elkaar verbonden, maar vergen wel een verschillende aanpak. »
Wij helpen de ondernemer een continuïteitsplan op maat uit te werken dat zo veel mogelijk is afgestemd op de onderneming, de familie en de situatie van de ondernemerAnne Goedert
Waar worden de belangrijke beslissingen genomen en wie zou die morgen kunnen nemen?
Een analyse van het bestuur van de onderneming is cruciaal, zodat we de aanstelling van een tweede bedrijfsleider of de oprichting van een raad van bestuur kunnen overwegen om de teams te helpen de strategie op het terrein te implementeren. Wie zijn de ideale kandidaten voor die functies? Andere familieleden? Werknemers met een lange staat van dienst? Is de tijd gekomen om de leiding van de onderneming aan externe personen over te laten door het dagelijkse bestuur voor een deel aan hen te delegeren of door hun competenties te benutten als lid van de raad van bestuur? "Wij helpen de ondernemer een continuïteitsplan op maat uit te werken dat zo veel mogelijk is afgestemd op de onderneming, de familie en de situatie van de ondernemer", aldus Anne Goedert.
De bedrijfscontinuïteit organiseren vergt niet alleen planning, er moet ook over gepraat worden, zowel binnen de onderneming als in de familie van de ondernemer. Bij een ongeval of een noodgeval kan het geruststellend zijn om de volgende stappen te kennen. "Toegegeven, het is geen eenvoudig onderwerp, maar de ervaring leert ons dat het heel nuttig is om alle belanghebbenden rond de tafel te krijgen en te betrekken bij de planning van de bedrijfscontinuïteit", besluit Anne Goedert.
Bedrijfs- en privévermogen
Hoe kan ik ervoor zorgen dat alles eerlijk verdeeld wordt over al mijn rechthebbenden? Hoe kan ik de financiële zekerheid van mijn partner en/of minderjarige kinderen verzekeren? Welke eigenaar heeft de onderneming nodig om verder te groeien? Dat zijn maar enkele van de vragen die ondernemers zullen moeten beantwoorden in het kader van de bedrijfscontinuïteit en die hen zullen helpen om na te denken over de overdracht van hun globale vermogen.
Naast die vragen is er ook nog het Burgerlijk Wetboek met zijn regels over de verdeling van bedrijfs- en familievermogens die op elke nalatenschap van toepassing zijn. Doorgaans zijn het de erfgenamen in rechte lijn, dus de kinderen, en de overlevende partner die erven. "Het Burgerlijk Wetboek voorziet met name in een wettelijke reserve voor de kinderen, wat betekent dat zij recht hebben op een wettelijk bepaald minimumdeel van de erfenis, dat afhangt van het aantal kinderen. Hoewel iemand in diens testament kan afwijken van bepaalde verdelingsregels, gaat het hier om een bepaling van openbare orde en kan er dus niet van worden afgeweken", legt Anne Goedert uit. Voor kinderloze koppels is de overlevende partner in principe de enige erfgenaam. Wanneer een nalatenschap openvalt en er geen partner of kinderen zijn, erven normaal gezien de ouders en de broers en zussen en neven en nichten van de overledene.
"Een vermogen dat uit roerende en onroerende goederen bestaat, opdelen in verschillende min of meer gelijke kavels, is doorgaans best haalbaar, maar een bedrijf is een ondeelbare eenheid die moeilijker te verdelen valt over erfgenamen, zeker als het hele vermogen van de ondernemer - privé én zakelijk - in de onderneming zit, wat maar al te vaak het geval is", verduidelijkt Anne Goedert. "Er bestaan geen enkele compensatie voor kinderen die van rechtswege erfgenaam zijn, maar geen interesse hebben om het bedrijf over te nemen." In dat geval kunnen de kinderen ongewild toch met het familiebedrijf te maken krijgen, hoewel hun persoonlijkheid en ambities niet noodzakelijk overeenkomen met die van de andere erfgenamen, waardoor het een uitdaging kan zijn om de onderneming in goede banen te leiden.
Een van onze belangrijkste taken is de communicatie tussen de familieleden in goede banen leiden, hen helpen om de zaken vanop een zekere afstand te bekijken en hen rond de tafel brengen om elkaars verwachtingen te begrijpenCharles Sunnen
De volgende generaties betrekken
Daarom lijkt het ons des te belangrijker om hen in eerste instantie te betrekken bij gesprekken over de bedrijfscontinuïteit en op middellange en lange termijn bij de overdracht van het vermogen van een ondernemer. Een overdracht is een belangrijke stap voor een ondernemer, aangezien die neerkomt op het einde van een hoofdstuk. Maar de Next Gen, de opkomende generatie in een familiebedrijf, staat ook voor heel wat vragen en uitdagingen: Wil/moet/mag ik in het bedrijf stappen? Wat wordt er van mij verwacht en zal ik de verwachtingen kunnen inlossen? "Hoewel zo'n overdracht van een onderneming binnen de familie op het eerste gezicht misschien eenvoudiger lijkt, gaat die toch ook niet zomaar vanzelf. Heel vaak zijn de vele vragen die daarbij rijzen binnen een familiecontext niet altijd eenvoudig uit te drukken", bevestigt Charles Sunnen, adviseur Ondernemingen & Vrije Beroepen bij Banque de Luxembourg.
De ruimte nemen om wensen, maar ook twijfels te uiten en naar die van anderen te luisteren, in het bijzonder de volgende generatie, is de eerste stap om tot een consensus te komen over de verschillende elementen van de overdracht. Zo'n overleg tussen de generaties, waarbij alle betrokkenen aanwezig zijn, is de ideale gelegenheid om samen een traject uit te stippelen voor de onderneming en alle betrokkenen, met oog voor zowel de bescherming van het vermogen - met daarin de onderneming - als de familiebanden. "Een van onze belangrijkste taken is de communicatie tussen de familieleden in goede banen leiden, hen helpen om de zaken vanop een zekere afstand te bekijken en hen rond de tafel brengen om elkaars verwachtingen te begrijpen", aldus Charles Sunnen.
Aan het einde van het secundaire onderwijs of tijdens de hogere studies is het vaak al tijd om een eerste keuze te maken, die misschien reeds bepalend kan zijn voor een toekomst binnen of buiten het familiebedrijf. Jongeren weten op die leeftijd niet altijd zeker wat ze later willen doen ... of kunnen het simpelweg niet onder woorden brengen. "Om die jongeren een kader te bieden voor een authentiek gesprek met anderen in een vergelijkbare situatie, die vaak met dezelfde vragen zitten, organiseert Banque de Luxembourg al meer dan tien jaar heel succesvolle programma's", vertelt Anne Goedert. Het eerste programma dat we aanbieden is de zomeracademie, waar we elk jaar 15 à 20 jongeren tussen 18 en 25 jaar mogen ontvangen. De deelnemers kunnen er naar hun eigen muziek luisteren en de controle nemen over hun eigen keuzes, en er wordt bijzondere aandacht besteed aan de dynamiek die er binnen een familiebedrijf kan bestaan. "De bijdragen van elke deelnemer en de getuigenissen van jonge en minder jonge ondernemers zijn allemaal bronnen van inspiratie om verder te gaan op de zelf ingeslagen weg", vult Anne Goedert aan. Naast de zomeracademie organiseert Banque de Luxembourg ook een 'Family Business Junior Executive Program' voor jongeren tussen 25 en 35 jaar rond het centrale thema legitimiteit.
Familiebestuur
Daarna kan het nuttig zijn om alles op papier te zetten, met name in een familiecharter. Zo'n document is een morele verbintenis van de ondertekenaars met afspraken over de waarden in de familie, de regels om toegang te krijgen tot de eigendom van het bedrijf, de verschillende rollen die familieleden daarin kunnen opnemen en de voorwaarden daarvoor. Het charter is ook het referentiedocument voor de in te stellen bestuursstructuur, zowel voor de onderneming als voor de familie.
In een onderneming komen van nature allerhande belangen samen: die van de onderneming zelf, maar ook die de eigenaars. En in het kader van een familiebedrijf komen de familiebelangen daar nog bovenop (zie het diagram hiernaast). Het bestuur moet die verschillende belangen permanent op elkaar afstemmen.
Voor een familie is deugdelijk bestuur een manier om rekening te houden met eenieders belangen en de harmonie binnen de familie te bewaren. Zo ontstaat een plaats voor informele gesprekken over de generaties heen en kunnen de familieleden beter worden geïnformeerd, ongeacht hun rol in de onderneming. Het is ook een manier om de opvolging voor te bereiden en samen beslissingen te nemen, in het belang van de onderneming.
"Welke vorm dat bestuur ook aanneemt, cruciaal is dat het aangepast is aan de onderneming, de aandeelhouders en de familie, en dat er wordt nagedacht hoe het mettertijd kan evolueren op basis van de veranderingen in elk van die componenten", besluit Anne Goedert.
De overdracht van een onderneming brengt tal van vragen met zich mee waar niet altijd een pasklaar antwoord op bestaat en waarvoor communicatie tussen de verschillende belanghebbenden broodnodig is. In vele gevallen kan een derde partij helpen om de ondernemer en de familie wat afstand te laten nemen van de geplande overdracht, en om tot samenwerking en een consensus te komen over een goede oplossing op maat.
