Filantropie: vrijgevigheid die rendeert

Private bankers beperken zich niet tot het zuiver financiële en kijken ook naar de manier waarop cliënten hun vermogen willen besteden. Filantropie wordt niet lichtzinnig opgevat. Er wordt uitgebreid over nagedacht en vaak wordt er een sociale doelstelling mee nagestreefd. Philippe Depoorter geeft zijn visie in een artikel over filantropie dat verschenen is in de Belgische krant De Tijd/L'Echo.

"Filantropie moet slim aangepakt worden. De tijd dat mensen doneerden in de hoop dat hun geld goed besteed zou worden, is voorbij. Net zoals bij financiële beleggingen moet elke euro die aan een goed doel geschonken wordt optimaal renderen, ook al gaat het hier niet over financieel maar wel over sociaal rendement", zegt Tine Bourgeois, hoofd Business Development Philanthropy bij BNP Paribas Fortis.

Is er een raakvlak tussen private banking en filantropie? Private bankers staan steeds klaar om hun cliënten te begeleiden wanneer zij hun geld willen inzetten voor een goed doel. Steeds meer cliënten hebben belangstelling voor filantropie, niet alleen ouderen zonder erfgenamen, maar bijvoorbeeld ook veertigers die hun bedrijf verkocht hebben. "Filantropie is een van onze standaarddiensten en de meeste cliënten denken erover na", gaat Tine Bourgeois verder. "Toch leidt het niet in alle gevallen tot een concreet, nieuw project. Soms verkiezen cliënten een donatie of willen zij in een project van een vriend stappen."

Philippe Depoorter, lid van het directiecomité van Banque de Luxembourg en hoofd Filantropie, heeft dezelfde ervaring, maar relativeert ook: "We mogen niet overdrijven. Het percentage cliënten dat meerdere jaren na elkaar aanzienlijke sommen uittrekt voor filantropische projecten is al bij al zeer beperkt."

"Vermogende cliënten die elk jaar geld doneren aan enkele verenigingen of organisaties hebben niet echt advies van hun bankier nodig. Wie een grotere impact wil hebben, kan echter een beroep doen op het advies van een in filantropie gespecialiseerd team", onderstreept Silvia Stiesel van Banque Degroof Petercam. "Onze cliënten zien de enorme uitdagingen waarmee de samenleving geconfronteerd wordt en vragen ons hen te begeleiden in de wereld van de filantropie, die zij niet kennen en waar ze niet altijd een duidelijk zicht op hebben."

"Voordat we filantropie in ons dienstenaanbod opnamen, hebben we ons afgevraagd of het wel de taak van een bankier is om daarover advies te verlenen", zegt Philippe Depoorter. "De basisopdracht van een bankier is namelijk om het vermogen van zijn cliënten te beschermen en te doen groeien, niet om hen te helpen hun kapitaal uit te geven. Wij zijn echter een financiële vertrouwenspersoon voor onze cliënten, waardoor advies over filantropie naar onze mening toch binnen ons takenpakket valt. Het is vaak gemakkelijker om een filantropisch project voor een bestaande cliënt te begeleiden, dan iemand te moeten adviseren die geen enkele band met ons heeft. Filantropische initiatieven moeten uiteraard ingepast worden in het algemene beheer van het vermogen van onze cliënten."

Profiel

In een eerste fase maken adviseurs een profiel van de donor op. "In de meeste gevallen willen cliënten iets doen, maar weten zij niet goed wat. Zij willen bijvoorbeeld een project opzetten op het gebied van onderwijs of gezondheidszorg", zegt Silvia Steisel. "Wij gaan verder dan dat. Wij kijken naar de doelstellingen en de middelen die de cliënt ter beschikking wil stellen." "We moeten het blikveld van onze cliënten eerst verruimen om daarna tot iets concreets te komen", meent Philippe Depoorter. Vaak kiezen cliënten voor een thema dat verband houdt met hun persoonlijke situatie. Medisch onderzoek is een typisch voorbeeld, vooral bij cliënten zonder erfgenamen. Er moet met hen besproken worden wat er met hun vermogen zal gebeuren wanneer zij er niet meer zullen zijn. "Dat is soms erg moeilijk, aangezien mensen dan geconfronteerd worden met hun eigen sterfelijkheid."

Wanneer de doelstellingen vastliggen, moet bepaald worden hoeveel en hoe gedoneerd zal worden. Silvia Steisel gaat verder: "In deze fase voeren we een marktonderzoek uit. Wat bestaat er al? Wat heeft in het verleden niet gewerkt? Welke oplossingen leveren resultaten op? Zijn er nog andere behoeften? Bovendien kunnen cliënten van BNP Paribas Fortis ook een rijkgevulde databank met lopende projecten raadplegen." "Adviseurs kennen de voor- en nadelen en kunnen cliënten helpen te kiezen. Wist u bijvoorbeeld dat lokale afdelingen van Unicef donaties die niet binnen het jaar gebruikt worden, doorstorten naar de hoofdzetel? Als u erop staat dat uw geld lokaal benut wordt, is dat iets wat u moet weten", legt Tine Bourgeois uit.

Niet alle private banken gaan echter zo ver. Banque de Luxembourg zet die stap bijvoorbeeld niet. "Wij spreken ons niet uit over de kwaliteit van organisaties en beoordelen geen projecten. Dat vinden wij niet onze taak."

Structurering

De adviseur inzake filantropie onderzoekt vervolgens samen met zijn cliënt welke structuur de beste is. Heel wat cliënten ondersteunen liever een bestaand initiatief dan zelf een project te starten. Steeds vaker wordt gekozen voor samenwerking en het benutten van contacten. Zelfs wanneer de cliënt in eerste instantie overweegt om een eigen stichting op te richten, is dat niet altijd de beste oplossing.

"Een cliënt kan altijd een stichting oprichten", zegt Tine Bourgeois, "maar dat is niet evident. Je hebt daarvoor een notaris nodig en elk jaar moet een verslag worden opgesteld. Als de cliënt uiteindelijk toch voor een stichting kiest, kan hij uiteraard rekenen op de bijstand van de bank." Een minder ingrijpende oplossing is een fonds op naam van de cliënt dat een specifieke doelstelling nastreeft en beheerd wordt door derden. In ons land wordt doorgaans gekozen voor de Koning Boudewijnstichting. "Veel cliënten werken met de Koning Boudewijnstichting. Dat kan al vanaf 75.000 euro", zegt Tine Bourgeois. "Vervolgens moet de cliënt kiezen tussen een fonds met een beperkte looptijd (het kapitaal wordt geleidelijk gebruikt) en een fonds met een onbeperkte looptijd (enkel de interesten worden gebruikt) en moet hij beslissen in welke mate hij bij het beheer betrokken wil zijn."

Het blijft uitzonderlijk dat cliënten een aanzienlijk privévermogen besteden aan filantropie. De reikwijdte van de diensten hangt af van de bedragen in kwestie. Cliënten die eenmalig 75.000 tot 100.000 euro aan filantropie willen besteden, worden begeleid om hun doelstelling te bepalen en kunnen een beroep doen op de kennis van private bankers over organisaties en projecten.

Impact

Voor grotere projecten helpt de bank ook met de opvolging. Anno 2017 willen filantropen weten of hun geld werkelijk een verschil maakt en willen zij zeker zijn dat het ook optimaal benut wordt. "Wij hanteren voor sociale beleggingen dezelfde strategie als voor de hele portefeuille", zegt Silvia Steisel. "De fondsen worden jaarlijks gestructureerd, beheerd, geoptimaliseerd en geëvalueerd. Zij krijgen evenveel, of soms zelfs meer, aandacht als de rest van het vermogen. Cliënten hebben namelijk vaak meer interesse voor wat hen na aan het hart ligt en wat zij op lange termijn het belangrijkste vinden."

Filantropen eisen tegenwoordig ook transparantie van verenigingen en projecten over het gebruik van de middelen en de geboekte resultaten. Tine Bourgeois vervolgt: "De gedachte achter filantropie is geëvolueerd naar 'Doing good and doing it better'. Er wordt steeds meer belang gehecht aan transparantie over de impact; donoren willen weten of hun donatie nut heeft gehad."

Dat betekent dat begunstigden van donaties verantwoording moeten afleggen en zich opener moeten opstellen. "De transparantie verbetert", meent Tine Bourgeois. "Sommige organisaties hebben al duidelijke doelstellingen vastgelegd en volgen de resultaten op. Eerlijk gezegd denk ik dat alle organisaties zo te werk zullen moeten gaan als ze hun voortbestaan willen verzekeren."

Familievermogen

Het cliënteel van private banken omvat ook families met een lange filantropische traditie en een eigen stichting die hun aanpak willen herzien. Zij vragen zich af of ze nog wel goed bezig zijn, of ze mee zijn met hun tijd en of ze wel de nieuwste werkwijzen hanteren. Dergelijke vragen duiken vaak op wanneer de jonge generatie bij de filantropische initiatieven van de familie wordt betrokken. Het engagement overbrengen op de kinderen is niet evident. Moeten zij een rol krijgen in het beheer van de familiestichting? Moet de werking of de missie van de private stichting bijgestuurd worden om deze beter af te stemmen op de bekommernissen van de jonge generatie, die doorgaans niet gewonnen is voor de goede doelen waar hun ouders voor hebben gekozen?

Uit enquêtes blijkt dat jongeren op zoek zijn naar nieuwe vormen van filantropie, zoals de sociale economie en impact investing. Zo starten sommigen een bedrijf dat werk geeft aan mensen die maar moeilijk een baan kunnen vinden op de traditionele arbeidsmarkt en waarvan de winst een aanvulling vormt op de middelen van de stichting.

"Betrokkenheid bij filantropische initiatieven is een belangrijke levensles. Kinderen leren op die manier dat waardecreatie zich niet noodzakelijk in klinkende munt vertaalt," verduidelijkt Philippe Depoorter. "Tegelijkertijd moet men beseffen dat het niet niks is om een deel van het familievermogen uit te trekken voor filantropie. Er wordt namelijk afstand gedaan van een deel van het vermogen dat normaal gezien voor de jonge generatie bestemd is. De beslissing wordt bij voorkeur dan ook door iedereen samen genomen. Een familie die de weg van de filantropie inslaat, moet voldoende tijd uittrekken om de aanpak en de doelstellingen te bespreken. In vele gevallen duurt dat twee jaar of meer."

"Wie de stap zet, haalt er veel voldoening uit", onderstreept Tine Bourgeois. "Zo is het rendement volgens sommige cliënten het beste dat ze ooit met hun geld hebben gehaald."

Bron: dossier over private banking in De Tijd/L'Echo - 31 mei 2017.