Deze aflevering van de podcast gaat over een zeer pijnlijk moment uit de geschiedenis, namelijk de Tweede Wereldoorlog. Het relaas van de Belgische economisch columniste Salma Haouach wordt aangevuld met de visie van Philippe Depoorter, lid van het uitvoerend comité en hoofd Ondernemingen en ondernemers bij Banque de Luxembourg.

Welkom bij Résonance, een podcast van Banque de Luxembourg waarin we terugblikken op de grote gebeurtenissen van de afgelopen eeuw. We kijken naar de weerklank van die historische momenten in onze moderne samenleving en de lessen die we eruit kunnen trekken voor de financiële uitdagingen van morgen.

Maak kennis met onze reeks van zes podcasts, waarin we op constructieve wijze kijken naar de grote evoluties die uit eerdere crisissen zijn voortgekomen.

Volg onze podcasts!

"Onze cliënten zijn geëngageerd en veeleisend en verwachten hetzelfde van ons." Philippe Depoorter, hoofd Ondernemingen en ondernemers

Samenvatting van de podcast

Een "economie van kanonnen en boter", dat was grofweg het leitmotiv in deze bijzonder trieste periode uit de geschiedenis. De Duitse overheid baseerde haar strategie op de basisbehoeften van de bevolking.

Ze wilde het moreel van de troepen zo hoog mogelijk houden en de bevolking, waarvan de internationale commerciële en andere activiteiten tot stilstand waren gekomen, zo goedkoop mogelijk voeden. Ook nu nog zijn in het collectieve onderbewustzijn sporen van die strategie terug te vinden.

De oorlog brak uit in een failliete wereld die in een ogenschijnlijk eindeloze recessie was beland. Hoewel de oorlog in 1939 begon, werd die pas een wereldoorlog in 1941, toen Hitler de Sovjet-Unie binnenviel, omdat hij onder meer op de Russische olie uit was. In die tijd had een aantal landen eigenlijk niets te verliezen. Toen Hitler aan de macht kwam in 1933, bedroeg de werkloosheid 40% en was de toestand voor de bevolking schrijnend.

Het is in die context dat de uitdrukking "een economie van kanonnen en boter" voor het eerst werd gebruikt. De Duitse overheid zette alle economische middelen in om wapens te produceren en importeerde enorme hoeveelheden boter. Dat was bijzonder symbolisch. De consumptie werd streng gecontroleerd om een rem te zetten op de inflatie, die op hol sloeg door de sterke nadruk op één sector. Die rantsoenering was maar een voorproefje van de harde beproevingen die het land nog te wachten stonden.

In die cruciale tijd werden twee verschillende economische theorieën geformuleerd.

De eerste is van een econoom die door velen als een ketter wordt gezien, maar ons gedachtegoed ook nu nog altijd beïnvloedt: John Maynard Keynes.

In volle recessie had hij de moed op te roepen om meer geld uit te geven om uit de recessie te geraken. Hij had namelijk vastgesteld dat er liquiditeitsvallen bestonden, die ertoe leidden dat niemand nog aan contant geld kon komen doordat iedereen contant geld wilde. Hij sprak dus tegen dat een beperking van de uitgaven vroeg of laat stabiliteit brengt. Integendeel, de economie rijdt zich dan vast, omdat de prijzen veelal stagneren. De belangrijkste bijdrage van Keynes was echter het revolutionaire concept van de politieke economie: om de strategische belangen van een land te verdedigen, moet het gebruik van de beschikbare middelen worden gepland. Ook nu nog wordt het economische beleid gebaseerd op het idee dat overheden meer moeten uitgeven om een einde te maken aan de recessie.

De tweede opmerkelijke theorie dateert van 1932 en is van de Britse econoom Lionel Robbins. Die theorie had betrekking op de planning van het gebruik van schaarse middelen en kreeg pas tijdens de oorlog haar volle betekenis. Robbins gaf zijn eigen definitie van het concept 'economie': "In formelere termen is het de wetenschap die de optimale toewijzing van schaarse goederen aan verschillende doeleinden bestudeert."

Laten we meer geld uitgeven om uit de recessie te geraken. John Maynard Keynes

Dat sluit bijzonder goed aan bij onze huidige visie rond schaarse goederen.

Met schaarse middelen bedoelde Robbins alle goederen die niet oneindig zijn en maar één keer kunnen worden gebruikt, en ons daardoor tot een keuze dwingen. Het is daarom dat economie een wetenschap van beslissingen is, aangezien economen de manier bestuderen waarop mensen keuzes maken onder invloed van de schaarsheid van middelen.

En dat brengt ons bij het menselijke aspect van onze beslissingen, hoe economisch van aard die ook zijn. Onze beslissingen zijn slechts rationele elementen in een context die zelf nooit rationeel is. Daarom zijn advies en begeleiding zo belangrijk.

Philippe Depoorter, hoofd Ondernemingen en Ondernemers, neemt ons mee in de tijd en beschrijft hoe Banque de Luxembourg tijdens de oorlogsjaren binnen de brede geschiedenis haar eigen geschiedenis heeft geschreven.

"Wanneer ik terugdenk aan de bank in de Tweede Wereldoorlog, denk ik altijd aan de verhalen over Marcel Reckinger, die in de lente van 1940 met zijn motor de Ardennen doorkruiste om de dossiers van de bank uit handen van de nazibezetters te houden. Of dat echt gebeurd is, weten we niet. We hebben daar natuurlijk geen schriftelijk bewijs van gevonden.

Het is wat mij werd verteld door zijn zoon, Bob Reckinger, die net als zijn vader een voorbeeldige en inspirerende baas was. Ik denk dat die anekdote veel zegt over de waarden die wij met onze bank proberen uit te dragen, en over onze cultuur van een familiebedrijf dat al meerdere generaties meegaat.

Onze cliënten zijn geëngageerd en veeleisend en verwachten hetzelfde van ons. Tegenwoordig wordt veel gesproken over de cliëntrelatie in een poging de kloof die door de digitalisering en de gezondheidsmaatregelen is ontstaan, te dichten.

Maar ik kijk verder dan alleen maar de relatie en spreek daarom liever over betrokkenheid. Want het gaat er niet alleen om te luisteren en beschikbaar te zijn. We moeten cliënten ook begeleiden en een antwoord geven op hun vragen. We moeten hun projecten begrijpen, zodat we kritische vragen kunnen stellen, die projecten samen met hen kunnen ontwikkelen en hun verwachtingen kunnen overtreffen. Net zoals Marcel Reckinger dat destijds heeft gedaan.

Natuurlijk is dit geen oorlogstijd, althans niet hier in onze streek. Er zijn genoeg echte conflicten in de wereld die ons het verschil duidelijk maken.

Maar de coronacrisis is volgens mij wel een echte wereldwijde crisis, eentje van het soort dat sporen nalaat op een volledige generatie. De crisis confronteert ons met onzekerheid en heel wat onrecht en toont ons ook de samenleving en het milieu die we zullen nalaten aan de volgende generatie. De coronacrisis confronteert ons bovendien met dood en wedergeboorte. Nadien zullen we alles weer moeten opbouwen. Niet onze huizen natuurlijk, maar de sociale banden, en daarbij zullen we moeten vertrouwen op de jonge generatie en zullen we op onze beurt haar vertrouwen moeten verdienen.

Luxemburg heeft een zware prijs betaald in de Tweede Wereldoorlog. Elke familie werd getekend door de Slag om de Ardennen en telde slachtoffers van het verzet, deportatie, dwangarbeid of de dienstplicht aan het Oostfront. Dat heeft toen bijgedragen aan het ontstaan van een nationale identiteit, een sterk engagement voor vrede in Europa en een dynamische wederopbouw. De ondernemerszin van die tijd zou ook nu weer goed van pas komen.

Ik beeld mij in hoe Marcel Reckinger in september 1944 terugkeerde naar het door de Amerikanen bevrijde Luxemburg. Ik kan mij heel goed het blijde weerzien met zijn cliënten voorstellen, de energie die hij moet hebben gehad om de activiteiten van de bank weer op te starten en bedrijven te helpen investeren.

In alle bescheidenheid denk ik dat zijn voorbeeld ook nu nog een grote bron van inspiratie kan zijn."

Achteraf bekeken, herinnert dat verhaal er ons dus aan dat zelfs de moeilijkste momenten ondanks alles tot vooruitgang kunnen leiden. De wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog bracht niet alleen welvaart, maar ook innovatieve en zeer intuïtieve economische theorieën die we nu nog altijd toepassen.

Onze podcasts in videoformaat