contact op te nemen met uw vertrouwde adviseur, bij voorkeur via telefoon of beveiligde e-mail, of vooraf een afspraak te maken voor een gesprek.
Zo gebruiken we momenteel zoveel mogelijk de telefoon en onze beveiligde digitale kanalen. Indien u een persoonlijk onderhoud met uw adviseur wenst, raden we u aan vooraf een afspraak te maken.
De tweede wereldwijde crisis in iets meer dan 10 jaar onderstreept niet alleen het belang van de economie in een moderne samenleving, maar ook de noodzaak om de wereldeconomie weerbaarder te maken. De globalisering is een groot succes, maar tegelijkertijd ook de achilleshiel.
De bevoorra-dingsproblemen als gevolg van de sluiting van fabrieken in China zullen dus leiden tot een herwaardering van de risico's die verbonden zijn aan de verplaatsing van een steeds groter deel van de productie naar regio's waar de arbeid goedkoper is. De veiligheid van de bevoorradingsketen zal opnieuw een prioriteit worden. Tegelij-kertijd krijgt het nationale belang duide-lijk weer de overhand. Het herstel van de grenzen binnen de Europese Unie en het uitblijven van een gecoördineerde reactie op de pandemie roepen dus vragen op over het voortbestaan van het Europese project op lange termijn.
1. De algemene omgeving
Als de crisis dus de antiglobaliseringstrend die al enkele jaren aan de gang is, zal ver-sterken, moeten er ook andere vragen naar voren komen. Deze vragen zullen onder meer betrekking hebben op de rol van de staat, de verhouding tussen aandeelhouders en andere belanghebbenden, het eigendom van activa en het daarmee gepaard gaande moreel risico (moeten beursgenoteerde ondernemingen die overheidssteun nodig hebben, worden genationaliseerd? Veel van deze bedrijven verkeren momenteel in moeilijkheden omdat zij de afgelopen jaren al hun geldstroom aan hun aandeelhouders hebben betaald in plaats van financiële reserves op te bouwen) en de relatie tussen het beschermen van mensen en het maxi-maliseren van de winst.
Er wordt gevreesd dat de grote verliezer in de huidige crisis de markteconomie zal zijn. Dit zou des te ironischer zijn omdat de regels van een markteconomie lange tijd niet zijn gerespecteerd. Een groot deel van de schuld ligt bij de centrale banken. BCA Research introduceerde het concept van de 'debt supercycle' lang geleden om het gedrag van de centrale banken te beschrijven. Het idee achter dit concept is dat de monetaire autoriteiten de afgelopen 40 jaar tijdens elke economische neergang en elke kleine crisis hebben geprobeerd om de vraag te stimuleren door hun monetaire beleid te versoepelen, in plaats van de excessen van de vorige cyclus te laten corrigeren (wat zou worden bepaald door respect voor de markteconomie). Als gevolg daarvan is elke nieuwe groeicyclus in de afgelopen 40 jaar begonnen met grotere financiële oneven-wichtigheden en schuldniveaus dan de vorige. Elke krimpcyclus vereist dus steeds extremere maatregelen, die vervolgens leiden tot nog grotere excessen en oneven-wichtigheden. Tegelijkertijd moedigen de monetaire autoriteiten het nemen van buitensporige risico's aan op basis van het principe van "privatisering van de winsten en het socialiseren van de verliezen". Het morele gevaar wordt alomtegenwoordig. De belangrijkste prijs in een markteconomie is de prijs van het geld, d.w.z. de rente. Als deze prijs gemanipuleerd wordt en op een kunstmatig laag niveau wordt gehouden, zal de markteconomie niet meer effectief functioneren.
De manipulatie van de rente heeft na de financiële crisis nieuwe extremen bereikt. Het argument dat vaak wordt aangevoerd dat een lage rente noodzakelijk is om de economische activiteit in stand te houden, houdt geen steek. Integendeel, men kan stellen dat kunstmatig lage tarieven pro-ductieve investeringen ontmoedigen door bedrijven aan te moedigen zich in de schul-den te steken om bestaande activa te kopen - door het opkopen van eigen aandelen of het overnemen van concurrenten - en door te voorkomen dat zombiebedrijven verdwij-nen. Ze ontmoedigen ook de consumptie zolang de mensen niet voor de gek worden gehouden. Ze zijn zich ervan bewust dat ze, gezien het zeer lage rendement van hun spaargeld, des te meer zullen moeten spa-ren. De lage rentevoeten hebben ook geleid tot hogere prijzen voor financiële en onroe-rende goederen en hebben de kloof tussen arm en rijk versneld.
Er is geen reden om aan te nemen dat de centrale banken bereid zijn zichzelf in twij-fel te trekken, vooral omdat ze gelukkig zijn in hun rol als redder en steeds vaker een beroep zullen moeten doen op de financie-ring van overheidstekorten.
2. De markten
- Op korte termijn:
Sinds hun dieptepunt zijn de meeste beur-zen vrij sterk gestegen. Op het moment van schrijven (07/04) zijn de belangrijkste indexen met ongeveer 20% gestegen ten opzichte van het niveau van medio maart. Spectaculaire rally's zijn vrij normaal op de berenmarkten. Vooral omdat de markten nog nooit zoveel hebben verloren in zo'n Nieuws en analyse van de financiële marktendoor Guy Wagner, beheerder-directeur, en het beheerteam van BLIVolg onze analyses van de financiële markten en de macro-economische ontwikkelingen op de blog www.blinvestmentsblog.comen schrijf u in op de nieuwsbrief. BLI - Banque de Luxembourg Investments S.A. korte tijd. Betekent dit dat er weer sprake is van een duurzame opleving? Dat zou in ieder geval verrassend zijn. Het zou bete-kenen dat deze berenmarkt zeer kort zou (willen?) zijn geweest en dat de leiders van de stierenmarkt die eraan voorafging er zonder al te veel schade uit zouden (willen?) zijn gekomen. (In het verleden hebben de berenmarkten over het algemeen een ver-schuiving in het leiderschap van sommige sectoren naar andere gesignaleerd. De huidige berenmarkt lijkt echter investeer-ders aan te moedigen om de winnaars van de stierenmarkt die eraan voorafging te kopen, met name technologie-aandelen). Het is waar dat niets in deze berenmarkt normaal is: de oorzaak van de beursdaling is een ongekende economische vertraging die de autoriteiten bewust hebben veroorzaakt om de verspreiding van een virus tegen te gaan. Tegelijkertijd hebben deze autoritei-ten snel ongekende monetaire en fiscale stimuleringsmaatregelen genomen. De duur van deze berenmarkt zou dus abnormaal kort kunnen zijn.
De belangrijkste vraag op dit moment is hoe lang de economische vertraging zal duren en welke vorm het herstel zal aannemen. De markt verwacht momenteel een opti-mistisch scenario: een zeer slecht tweede kwartaal gevolgd door een sterke herople-ving in de tweede helft van het jaar. Dit alles is uiteraard gebaseerd op de veronderstel-ling dat de verspreiding van het virus snel tot stilstand zal komen.
Het is duidelijk dat hoe langer de huidige situatie duurt, hoe groter de schade voor de wereldeconomie. Het is in deze context dat de monetaire en budgettaire maatregelen waartoe de autoriteiten hebben besloten, moeten worden gezien: deze maatregelen worden niet genomen om een recessie te voorkomen (aangezien het de autoriteiten zelf zijn die, door hun besluit om een alge-mene vergrendeling op te leggen, aan de wortel ervan liggen), maar om de economi-sche machine structureel intact te houden en zo snel en zo sterk mogelijk weer op gang te brengen zodra de gezondheidscrisis ach-ter de rug is. Het idee is om te voorkomen dat er een vicieuze cirkel ontstaat die zou leiden tot banenverlies en grote bedrijfsfail-lissementen, of zelfs tot een financiële crisis die vergelijkbaar is met die van 2008. Op korte termijn moeten deze maatregelen dan ook worden gezien als steunmaatregelen en niet als stimulerende maatregelen.
Het scenario van een sterk herstel van de economische groei in de tweede helft van het jaar, wat economen graag een V-vormig herstel noemen, lijkt me echter illusoir. Ten eerste, hoewel het waar is dat voor som-mige industrieën de inkomsten snel zouden kunnen terugkeren, zal dit voor andere niet het geval zijn. Ten tweede mag de schade aan de productielijnen niet worden onderschat. Tot slot is het vandaag de dag onmogelijk te voorspellen hoe de mensen zich zullen gedragen als de lock-down maat-regelen eenmaal zijn versoepeld. Zeker als zo'n vrijlating een tweede golf van het virus zou veroorzaken.
Op het niveau van de markten is de neer-gang weliswaar ernstig, maar tekenen van een algemene capitulatie (die over het alge-meen kenmerkend is voor de verdiepingen) zijn voor het overige afwezig. Integendeel, veel beleggers lijken zich aangetrokken te voelen tot zogenaamde koopjes. De beur-zen zijn echter niet bijzonder goedkoop, vooral gezien de daling van de inkomsten en de komende dividenden. De daling van de markten, hoe spectaculair ook, moet ook gerelativeerd worden: de aandelenkoersen waren al eerder aanzienlijk gestegen. In hun huidige niveau is geen enkele veiligheids-marge ingebouwd voor het geval de situatie nog verder verslechtert. Na de opleving van de afgelopen dagen ligt de S&P 500-index nu min of meer op het niveau van een jaar geleden.
- Op lange termijn:
Op lange termijn zijn er positieve en nega-tieve elementen voor de beurzen.
Positief is ten eerste dat de aandelen, bij gelijkblijvende omstandigheden, goedkoper zijn geworden. Hun rendementspotentieel op lange termijn, dat voor de daling zeer laag was, is dan ook toegenomen. Het tweede positieve punt is dat men ervan uitgaat dat de centrale banken zeer lang zullen wachten met het aanscherpen van hun monetair beleid. Tegelijkertijd zullen zij alles in het werk stellen om een stijging van de obligatierendementen te voorkomen. Met andere woorden, de rente zal zeer lang zeer laag blijven. Ook kan worden aange-nomen dat de trend naar een expansief begrotingsbeleid zal worden voortgezet. Dit zou kunnen leiden tot een versnelling van de economische groei (in nominale termen).
A priori lijkt dit een ideaal scenario voor de beurzen: versnelling van de groei zonder sti-jging van de rente. Toch moet er op een aan-tal verstorende factoren worden gewezen.
Het klimaat van de afgelopen 40 jaar is zeer gunstig geweest voor de financiële activa. Twee tendensen hebben dit klimaat met name gekenmerkt: de daling van de inflatie, die tot een ongekende daling van de rente-voeten heeft geleid, en de globalisering, die tot een stijging van de winstmarges van de ondernemingen heeft geleid. In sommige landen, zoals met name de Verenigde Staten, is de obsessie om de aandeelhou-derswaarde te maximaliseren versterkt door een obsessie om aandelen in te kopen (waardoor de winst per aandeel steeg) of de dividenden te verhogen. Elk van deze trends lijkt nu in gevaar te komen:
Als de huidige crisis deflatoir van aard is, zouden de gevolgen ervan op langere termijn wel eens inflatoir kunnen zijn. De economieën van de westerse wereld met een overmatige schuldenlast zullen een langdurige periode van deflatie niet kunnen verdragen. Een expansief begrotingsbeleid dat min of meer direct door de bereidwillige centrale banken wordt gefinancierd, zal de inflatie vroeg of laat opdrijven. (Zoals gezegd is het echter verre van zeker dat de obliga-tierendementen in een dergelijke inflatoire omgeving zullen mogen stijgen. Dit versterkt de beleggingstheorie ten gunste van goud) Zoals aan het begin van dit artikel is aange-geven, zal de huidige crisis ook de antiglo-baliseringstrend versterken die al aanwezig was voordat het virus opdook. Deze crisis heeft de kwetsbaarheid blootgelegd van een systeem dat is geoptimaliseerd voor de behoeften van de beleggers, waarbij de buf-fers en de veiligheidsmaatregelen geleidelijk aan zijn verminderd of helemaal zijn afge-schaft om het rendement te maximaliseren. Om dit systeem veerkrachtiger te maken zal de winstgevendheid van bedrijven moeten dalen. In dezelfde geest zal de huidige crisis ook het machtsevenwicht tussen kapitaal en arbeid verschuiven ten gunste van de laatste. Ten slotte zullen maatregelen om de financiële prestaties van bedrijven te opti-maliseren, afnemen en mogelijk zelfs volle-dig verdwijnen in het geval van bedrijven die een beroep doen op overheidssteun. Inkoop van aandelen zal dus eerder uitzondering dan regel worden. Dit is zeker niet onbelang-rijk als we bijvoorbeeld weten dat de vraag naar Amerikaanse aandelen de laatste jaren vooral afkomstig is van de bedrijven zelf door middel van aandeleninkoop.
Hoewel het nog te vroeg is om nauwkeu-rige voorspellingen te doen over hoe het investeringsklimaat er na deze crisis uit zal zien, zal het waarschijnlijk heel anders zijn dan vóór de crisis. Met name de rol van de staat in de economie zal waarschijnlijk toenemen, vooral in de eurozone, waar er altijd een sterke bereidheid is geweest om veel industrieën te reguleren, in ieder geval in sommige landen.
