Deze aflevering van onze podcast gaat over de jaren 80 en de impact die die periode ook vandaag nog heeft op onze maatschappij. Het relaas van de Belgische economisch columniste Salma Haouach wordt aangevuld met de visie van Fernand Reiners, lid van het uitvoerend comité en hoofd Professional Banking bij Banque de Luxembourg.

Welkom bij Résonance, een podcast van Banque de Luxembourg waarin we terugblikken op de grote gebeurtenissen van de afgelopen eeuw. We kijken naar de weerklank van die historische momenten in onze moderne samenleving en de lessen die we eruit kunnen trekken voor de financiële uitdagingen van morgen.

Maak kennis met onze reeks van zes podcasts, waarin we op constructieve wijze kijken naar de grote evoluties die uit eerdere crisissen zijn voortgekomen.

Volg onze podcasts!

Momenteel zijn in Luxemburg bijna 15.000 fondsen en compartimenten ingeschreven, die samen zo'n 4.400 miljard euro waard zijn.Fernand Reiners, hoofd Professional Banking

Samenvatting van de podcast

De jaren 80 waren de periode van Les Lacs du Connemara, Take on Me en Thriller, en een economische thriller is exact wat er op dat moment aan de gang was. Het was een cruciaal decennium voor het economische leven zoals we dat nu kennen. Na de heel keynesiaanse jaren 70, die heel wat minder luisterrijk waren dan de 30 jaar daarvoor, volgden er twee belangrijke politieke gebeurtenissen die de wereld van richting hebben doen veranderen: in de Verenigde Staten werd Ronald Reagan president en in Groot-Brittannië kwam Margaret Thatcher aan de macht. Beiden waren fervente aanhangers van een economische strekking die toen heel populair was: de Chicago-doctrine.

De invloedrijke economen uit die tijd, de Chicago Boys genoemd, werden geleid door de vermaarde Milton Friedman, die in 1970 in New York Times Magazine al zei dat de ondernemingen "de maatschappelijke verantwoordelijkheid hebben om meer winst te maken".

De onderliggende gedachte daarbij is dat een onderneming die winst maakt, meer inkomsten zal genereren voor het hele ecosysteem waar ze deel van uitmaakt. Dat idee vinden we overigens ook terug in de zogeheten trickle-down theory.

Die theorie heeft ook een omwenteling in het economische denken teweeggebracht: de markt is sterker dan alles en reguleert zichzelf heel goed. Anders gezegd, de markt is sterker dan de staat. De politiek, die op dat moment in de geschiedenis trouwens lijkt te falen in zijn taak om de economie overeind te houden, heeft dus niet te zoeken in het economische leven. Bij de meeste economisten wordt de leuze: "Nobody can beat the market."

Filosoof Michel Foucault noemt dat 'gouvernementaliteit' of 'bestuurlijkheid', de idee dat de sociale omgeving wordt gevormd door de markt en de concurrentie. Daarmee kunnen we ook een link leggen met de economische filosofie van Adam Smith: aangezien het gedrag van mensen van nature gericht is op hun eigen belangen, is er geen enkele reden om een bepaald gedrag op te leggen. Het begrip vrijheid is daarbij dus heel belangrijk: creëer een economie die over veel middelen beschikt en dan loopt alles wel vanzelf.

Niet alle landen zijn die filosofie echter even genegen. Duitsland houdt er bijvoorbeeld een veel striktere doctrine op na, het zogeheten ordoliberalisme. Ook vandaag wordt er nog vaak gesproken over de 'schwarze Null', een begrotingsbeleid waarin tekorten taboe zijn. De onafhankelijkheid van de centrale bank en alle monetaristische doctrines zijn daarbij heilig. Er wordt heel specifiek vastgehouden aan de scheiding tussen de munt en de economie.

Frankrijk is daarentegen veeleer een verzorgingsstaat, waar de politiek de sociale ongelijkheden probeert te corrigeren met belastingen en herverdeling.

Door het neoliberalisme zijn er grote financiële centra ontstaan, doordat de markten plots het beste medium werden om zich te financieren en rijkdom te vergaren. De drang naar privatisering en deregulering wordt steeds groter, en al heel snel worden de markten overspoeld met financiële producten. Plots lijkt alles mogelijk, zelfs het onmogelijke …

In dat klimaat groeit ook Luxemburg uit tot een belangrijk financieel centrum,

dat onder meer bekendstaat om zijn beleggingsfondsen. Fernand Reiners, hoofd Professional Banking, geeft zijn visie.

"Hoe heeft de Luxemburgse fondsensector zich vanaf de jaren 80 ontwikkeld? De beleggingsfondsen illustreren heel goed de evolutie die het financiële centrum vanaf die periode heeft doorgemaakt.

Begin jaren 80 telde Luxemburg welgeteld 75 beleggingsfondsen. Vandaag de dag tellen we bijna 15.000 fondsen en compartimenten, die samen zo'n 4.400 miljard euro waard zijn.

Waaraan is dat succes te danken? Het is net in die jaren 80 dat alles is begonnen. In 1988 was Luxemburg namelijk het eerste land dat de allereerste Europese richtlijn over beleggingsfondsen, UCITS 1, heeft omgezet in nationaal recht. Tussen haakjes, ondertussen zitten we al aan UCITS 5.

Daarnaast heeft Luxemburg van bij het begin het accent gelegd op internationale distributie en niet op de lokale markt, die overigens onbestaande was, en dat heeft het land vanaf eind jaren 80 een duidelijk concurrentievoordeel opgeleverd.

Ondertussen zijn de verschillen in regelgeving uiteraard veel kleiner, maar Luxemburg heeft wel zijn concurrentievoordeel weten te behouden, vooral door in de loop van de tijd een schat aan expertise in beleggingsfondsen te ontwikkelen, met depotbanken, centrale administraties, advocaten, auditeurs enzovoort die stuk voor stuk absolute specialisten zijn in hun vak. En op dat vlak is Luxemburg echt wel uniek in de wereld, denk ik."

Dat toont meteen ook aan in welke mate de maatschappelijke context de ontwikkelingen in de financiële wereld kan beïnvloeden. Maar wat gisteren nog was, is dat morgen misschien niet meer. Er is nu eenmaal niets constanter dan verandering. Een verantwoordelijke financiële sector is eigenlijk een filosofie op zich.

Onze podcasts in videoformaat