De term vermogen, of zijn synoniem patrimonium, verwijst niet alleen naar alle goederen die we bezitten, maar ook naar alles wat we geërfd hebben. De term slaat dus op alles wat kan worden overgedragen, zoals onroerende goederen of een onderneming. Maar er is meer. Het begrip omvat ook een geschiedenis, een passie, waarden, een manier van doen of niet doen. Maar moeten we echt alles meetellen?

In familiekring

Het Nederlandse woord patrimonium is van Latijnse oorsprong en betekent letterlijk ‘wat van de vader komt’. Het woord werd voor het eerst gebruikt in de twaalfde eeuw in de betekenis van familiebezit. Alle privégoederen die toebehoren aan een familie hebben een handelswaarde die de ‘erfenis’ bepaalt, die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Die zuiver economische benadering verklaart waarom de overdracht van familievermogens van de oudheid tot de jaren vijftig van vorige eeuw vaak geleid heeft tot verstandshuwelijken. Een geslaagd huwelijk was een verstandshuwelijk tussen twee families die er alles aan deden om hun status en rijkdom veilig te stellen. Die klassieke definitie is diep verankerd in het privéleven en nog altijd actueel, maar mettertijd is patrimonium een ruimer begrip geworden.

Van de private naar de openbare sfeer

De eerste lijst van historische monumenten dateert van het jaar 29 voor Christus, toen Philon van Byzantium de zeven wereldwonderen van de antieke wereld oplijstte. Toch duurde het tot de middeleeuwen vooraleer binnen de katholieke kerk werd nagedacht over het beschermen en in stand houden van waardevolle voorwerpen buiten de privésfeer.

The School of Athens, Raphael, 1509–1511 Later, tijdens de renaissance en vervolgens de verlichting, inspireerde het humanistische gedachtegoed tal van geletterden in heel Europa. Aangemoedigd door de zoektocht naar sporen uit het verleden en de ontdekking van andere culturen dan de westerse, legden zij de eerste kunstverzamelingen aan. Aan het eind van de achttiende eeuw maakten enkele verlichte koningen die ervan overtuigd waren dat kennis noodzakelijk was voor vooruitgang hun koninklijke collecties toegankelijk voor het publiek. Het British Museum opende zijn deuren voor het publiek in 1759. Later volgden de musea van Wenen, Madrid en Firenze.

Een gemeenschappelijk patrimonium dat moet worden beschermd

Een patrimonium is een dynamisch iets. In de negentiende eeuw kreeg de term patrimonium een alsmaar ruimere betekenis door de opkomst van het nationalisme en de natiestaat. Sindsdien verwijst hij naar alle gemeenschappelijke goederen die de samenleving moet beschermen, omdat zij symbool staan voor de identiteit van de natie.

De tendens om nationaal erfgoed te beschermen en te vrijwaren, wordt in de twintigste eeuw alleen maar sterker en culmineert in de oprichting van Unesco, dat ijvert voor de bescherming van het werelderfgoed. Volgens de instelling is het patrimonium de erfenis van het verleden waarvan we nu genieten en die we aan de volgende generaties overdragen. In een toespraak die jurist en filosoof François Ost in 1998 voor de leden van Unesco gaf, definieerde hij patrimonium als een “raadselachtig legaat”, “een ongebruikelijk voorwerp zonder gebruiksaanwijzing”.

“Wat is de link tussen de beukenwouden in de Karpaten, de rotstekeningen in de Hail-regio in Saudi-Arabië, de Grote Markt van Brussel, het Khidr Elias-feest dat in het noorden van Irak wordt gevierd en de Georgische polyfonie? Op het eerste gezicht hebben al die zaken niets met elkaar te maken, maar toch behoren ze allemaal tot het erfgoed dat wij voor de toekomstige generaties willen bewaren. Het zijn goederen die toebehoren aan de mensheid, als bijzonder waardevol erkend worden en deel uitmaken van de Werelderfgoedlijst. Die lijst telt al meer dan duizend erfgoederen uit de hele wereld”, schrijft Valérie Desprets in de themabrochure Vermogen van Banque de Luxembourg.

Vermogen: materieel, immaterieel, veelzijdig ... U leest er alles over in de nieuwe Cahier

“Les Cahiers” van Banque de Luxembourg is de naam van een reeks themabrochures waarin interessante onderwerpen vanuit verschillende invalshoeken worden bekeken. In deze editie wordt dieper ingegaan op de uiteenlopende aspecten van vermogens, en van een concept dat daar onlosmakelijk mee verbonden is, namelijk de erfenis.

Verborgen waarde

De waarde van een patrimonium of vermogen is meer dan alleen maar het voorwerp of de verwezenlijking ervan. Geen enkele traditie kan precies definiëren wat de term vermogen nu juist inhoudt, en er is ook geen enkele regel die bepaalt hoe we hem moeten begrijpen. Wie praat over vermogen, denkt ook automatisch aan de overdracht ervan. De goederen uit ons vermogen worden overgedragen en de bestemming, het nut en de functie ervan veranderen door de tijd. Zo vindt een oude kast haar plaats in een nieuw interieur, wordt een halsketting bewaard als een talisman zonder ooit nog gedragen te worden en wordt vastgoed verkocht en koopt men andere goederen met de opbrengst ervan. Een vermogen is bovendien niet beperkt tot tastbare dingen. Het omvat ook een geschiedenis en heeft dus een betekenis.

Sociologen als Pierre Bourdieu hebben het begrip vermogen in brede zin gedefinieerd. Het is uiteraard iets materieels, maar het heeft ook een symbolische en gevoelswaarde en omvat familietradities, morele, ideologische en culturele waarden die worden doorgegeven, alsook een sociaal en relationeel kapitaal.

Een materieel vermogen heeft dus ook een emotionele lading, die haar oorsprong in de privésfeer vindt. Ouders geven met hun vermogen namelijk niet alleen geld en goederen door aan hun kinderen, maar ook hun familiegeschiedenis, hun levensprojecten, hun waarden, een bepaalde opvoeding en specifieke kennis. Een vermogen bestaat ook in verschillende vormen en moet naargelang het geval opgebouwd worden, beschermd worden of renderen. Materieel of immaterieel, elk vermogen is veelzijdig.

Familiebedrijven: een materieel en immaterieel vermogen

Wie een bedrijf opricht, uitbouwt en overdraagt, vergaart een vermogen dat uiteindelijk ook moet worden doorgegeven. In de postindustriële wereld volstaat de nettoboekwaarde niet langer om de werkelijke waarde van een bedrijf weer te geven. Immateriële activa, zoals governance, expertise, knowhow, bedrijfscultuur, reputatie, sociale impact enz., maken een steeds groter deel uit van het maatschappelijk kapitaal. Dat zijn allemaal belangrijke factoren die niet op de bedrijfsbalans staan.

De immateriële dimensie wordt intussen wel erkend in de juridische definitie van een vermogen, ongeacht of het gaat om een persoonlijk vermogen dan wel om een familie- of bedrijfsvermogen. De definitie verwijst namelijk naar alle goederen waarop een eigendoms- of ander recht kan gelden en die kunnen worden verkocht (naam, reputatie, merk, knowhow, klantenportefeuille enz.).

Sterker verspreid

Vroeger bevond het volledige vermogen van families en ondernemers zich doorgaans in één stad, één regio of heel af en toe in één land. Nu zijn vermogens vaak gespreid over grotere gebieden. Daardoor zijn vermogenssituaties complexer geworden, wat vooral blijkt op het moment van de overdracht, omdat dan de regels van verschillende rechtsgebieden gelden. Wanneer een vermogen de landsgrenzen overschrijdt, is er vaak nood aan begeleiding door een deskundige die aangepaste oplossingen kan aanreiken. 

Meer informatie over vermogensoverdrachten

Alomvattende vermogensbegeleiding

Bij Banque de Luxembourg besteden wij bijzondere aandacht aan alle aspecten van een vermogen. Wij beseffen maar al te goed dat een vermogen meer is dan alleen maar materiële zaken of een som geld. Achter elk vermogen staat een mens en achter het tastbare en meetbare deel van een vermogen, schuilt ook een wezenlijk immaterieel deel. Samen geven zij een vermogen zijn werkelijke waarde. Het in stand houden en overdragen van een privé- of bedrijfsvermogen betekent dus ook het overdragen van waarden en de vrucht van een leven of van meerdere generaties aan de mensen die ons het dierbaarst zijn.